ZE WZGLĘDU NA SZCZEGÓLNE ZNACZENIE
Ze względu na szczególne znaczenie jednego elementu muzycznego: formotwórcze znaczenie rytmu — w tańcach (np. walc, mazur, polonez), specjalny rodzaj melodyki — w formach figuracyjnych (np. preludium, etiuda).Ze względu na ogólny wyraz utworu Chomiński wyodrębnia lirykę instrumentalną (np. nokturn, impromptu).Konkretny utwór może reprezentować różne typy formy jednocześnie, np. fuga może być formą wokalną lub instrumentalną, jest formą polifoniczną, może być formą samodzielną (jednoustępową), a także wchodzić w skład formy cyklicznej (np. sonaty). Każde dzieło muzyczne cechuje określony porządek. Konkretnym przejawem i wykładnikiem stawania się formy muzycznej są elementy muzyczne jako regulatory materiału dźwiękowego zapewniające mu ład.
ELEMENTY MUZYCZNE
Środkami regulacji przebiegu czasowego są metrum i rytmika, z nimi łączy się agogika.Metrum — wyznacza miary czasuRytmika — ustala czasowy przebieg impulsów dźwiękowych,Ag0gika określa szybkość przebiegu impulsów dźwiękowychElementem regulującym odległości między dźwiękami jest diastematyka (diastema — odległość). W jej obręb wchodzi diastematyka horyzontalna (linearna), odnosząca się do następstw dźwiękowych — odpowiada jej melodyka, oraz diastematyka wertykalna — odpowiada jej harmonika. Elementem regulującym natężenie dźwięku jest dynamika, a jakości brzmieniowe utworu muzycznego określa kolorystyka zależna od środków wykonawczych. Wiążąca się z kolorystyką artykulacja określa sposób wydobywania dźwięku.Elementy muzyczne współdziałają ze sobą, choć najczęściej jedne dominują nad pozostałymi.
FAKTURA
Termin ten rozumiany jest w muzyce dwojako: jako sposób wykorzystania, operowania poszczególnymi rodzajami środków wykonawczych; jako sposób skoordynowania elementu melodycznego z harmonicznym, czyli horyzontalnego z wertykalnym, Biorąc pod uwagę sposób wykorzystania środków wykonawczych, wyróżnić można fakturę: wokalną, np. chóralną, instrumentalną, np. fakturę fortepianową, skrzypcową, orkiestrową.Biorąc zaś pod uwagę jakość brzmienia środków wykonawczych, rozróżniamy fakturę: homogeniczną — dającą jednorodne, niezróżnicowane brzmienia, jak np. zespół instrumentów smyczkowych, chór żeński, chór męski, poligenlczną — o zróżnicowanym brzmieniu, np. orkiestra symfoniczna (w skład której wchodzą trzy grupy instrumentów: smyczkowe, dęte i perkusyjne), chór mieszany, topofoniczną — polegającą na przestrzennym oddziaływaniu zespołu wykonawczego, dzięki jego odpowiedniemu rozmieszczeniu, np. faktura wielochórowa renesansu, umieszczanie w operze dodatkowo zespołu instrumentalnego na scenie, za sceną lub na widowni (R. Wagner Tannhauser, Lohengrin, Tristan i Izolda; H. Berlioz Requiem).