Budowa okresowa występuje najwyraźniej w utworach lub częściach utworu o melodyce kantylenowej, tam zaś, gdzie ma zastosowanie figuracja, jej oddziaływanie maleje lub wręcz zanika na rzecz ewolucyjnego kształtowania.W muzyce często dochodzi do krzyżowania nazw i przenikania różnych zasad formowania, stąd ścisłe uporządkowanie materiału nie zawsze jest możliwe; np. preludium genetycznie należy do form figuracyjnych, ale niektóre preludia musimy zaliczyć do liryki instrumentalnej (preludia F. Cho­pina, C. Debussy’ego, S. Rachmaninowa), podobnie etiudy (F. Chopina czy F. Liszta). W okresie romantyzmu bardzo popularne były: fantazja, bal­lada i rapsodia.

Miniatura instrumentalna w XX w. oprócz utworów fortepianowych popularność zyskują także mi­niatury na zespoły kameralne i orkiestrę. Najistotniejsze zmiany dokonały się w koncepcji estetycznej. Punkt ciężkości przesunął się ze strony emo­cjonalnej na konstrukcyjną. Po 1950 r. następuje zmiana zasad organizacji materiału dźwiękowego (technika montażowa i elementy graficzne w nota­cji). W XX w. można wyróżnić 4 rodzaje miniatur instrumentalnych:Miniatura nawiązująca do tradycji romantyzmu przez:    używanie tytułów sugerujących charakter utworu (np. B. Bartok — elegia, burleska),    wykorzystanie budowy okresowej,    stosowanie podobnej faktury, tzn. akompaniament do melodii ujęty może być w postaci pionów akordowych lub figuracji, z tą różnicą, że w XIX w. były to różne ujęcia harmoniki, teraz natomiast prze­waża w akompaniamencie czynnik kolorystyczny i dynamiczny, pod­kreślany nieraz przez wykorzystanie różnych rejestrów instrumentu (np. II Elegia na fortepian B. Bartoka).

Miniatura konstruktywistyczna, nastawiona głównie na zagadnienia kon­strukcyjne. Zasób środków technicznych jest bardzo bogaty:  od stosowania tradycyjnych współczynników formy, jak materiał te­matyczny, przejawy ewolucjonizmu tematycznego i motywicznego, fragmenty budowy okresowej, układ repryzowy, środki polifoniczne,  poprzez stosowanie permutacji, kumulacji różnych elementów okre­su, ostinata, techniki wariacyjnej i zmian fakturalnych oraz przemiany harmoniki w środek kolorystyczny i dynamiczny,   aż do przezwyciężenia myślenia tematycznego i posługiwanie się coraz krótszymi zwrotami melodyczno-rytmicznymi, a nawet poje­dynczymi figurami rytmicznymi i melicznymi.

Utwory tego typu otrzymują nazwę w zależności od zasady formo­wania czy doboru środków wykonawczych, np. Drei Klavierstucke op. 11, Funf Orchesterstucke op. 16 A. Schonberga, Drei kleine Stucke op. 11 A. Weberna. Miniatura opierająca się na technice montażu; taka koncepcja utworu daje wykonawcy możliwość realizacji ostatecznego kształtu dzieła. Kom­pozytor przygotowuje elementy utworu, tzn. segmenty, grupy, a odtwór­ca montuje z nich dzieło (aleatoryzm, np. XI Klavierstuck K. Stock- hausena, A piacere K. Serockiego). Miniatura stosująca elementy zapisu graficznego; rysunek graficzny w odróżnieniu od ścisłej notacji muzycznej pozwala na nieograniczone możliwości formowania dzieła.

Na kształtowanie poszczególnych elementów muzycznych, zwłaszcza melodyki, rytmiki i agogiki, mają wpływ środki wykonawcze. W muzyce instrumentalnej szeroko stosowana i rozwijana jest figuracja. Łączy się ona z możliwościami technicznymi, jakie stwarzają poszczególne instru­menty. Nie znaczy to, ze>nie może występować w muzyce wokalnej (ale wówczas wymaga specjafnego przygotowania wykonawcy. W wielu utwo­rach instrumentalnych figuracja zyskała znaczenie formotwórcze i zade­cydowała o ich charakterze. Figuracja to specjalny typ melodyki, odznaczający się znaczną ruchliwością rytmiczną i agogiczną.