Ostatnia część cyklu sonatowego utrzymana jest zwykle w tempie szyb­kim. Wyróżniamy dwa typy finału: finały lekkie o znamionach odprężeniowych — cechuje je stosunkowo proste ujęcie formalne (np. Finale z Sonaty D~dur J. Haydna (Hob. XVI/37), Rondo allegretto z Sonaty B-dur op. 22 L. van Beethovena),  finały dynamiczne — służą pogłębieniu wyrazu, często są rozbudowane formalnie; ma tu miejsce spotęgowanie napięć nagromadzonych w po­przednich ustępach (np. Prestissimo z Sonaty f-moll op. 2 nr 1 L. van Beethovena).O typie finału decyduje struktura i charakter tematu głównego tego ustę­pu. W finałach lekkich tematy mają jasną, przejrzystą budowę (zwykle okresową), a powtarzanie staje się podstawowym środkiem konstrukcji.W finałach drugiego rodzaju wzmożenie dynamiczne osiągnięte jest przez zastosowanie w temacie akordów lub figuracji, lub obu środków razem.

W finale wykorzystywane są najrozmaitsze układy formalne:   Rondo proste i rondo złożone (-rozdz. „Rondo klasyczne”, s. 69), na które oddziałuje forma sonatowa, zwane wówczas rondem sonato­wym. Refren w takim rondzie nabiera cech tematu głównego formy sonatowej. Pierwszy kuplet składa się zwykle z trzech odcinków odpo­wiadających łącznikowi do tematu II, tematowi II i epilogowi. Czasami część łącznikowa czy epilogująca może być pominięta. Zatem refren pierwszy kuplet odpowiadają ekspozycji formy sonatowej. Po drugim pokazie refrenu pojawia się nowy materiał, tzw. epizod, który zajmuje centralne miejsce w przebiegu formy (stąd nazwa ronda z epizodem w pozycji centralnej). Epizod stanowi szerzej rozwiniętą część, w której często stosowana jest technika przetworzeniowa.

Później przebieg ronda jest analogiczny do jego pierwszej fazy, odpowiadającej jakby repryzie. Czasami pojawia się samodzielna część przetworzeniowa. Na końcu ronda sonatowego występuje z reguły koda, w której refren może być podda­wany przekształceniom. Niekiedy bywa poprzedzone wstępem.  Jest to bardzo ogólne ujęcie i nie jest ono rygorystycznie przestrzegane. Ostatni pokaz refrenu często łączy się już z kodą. Podsumowując charakterystykę ronda sonatowego stwierdzić można, że: z ronda zo­staje zachowana powtarzalność refrenu, z formy sonatowej zaś dualizm tematyczny oraz technika przetworzeniowa.Forma sonatowa (np. Sonata F-dur KV 332 W. A. Mozarta) lub skrócona forma sonatowa (np. Sonata E-dur J. Haydna) może wystąpić w finale.Forma wariacyjna pojawia się czasami połączona ze środkami techniki polifonicznej (formę wariacji spotykamy np. w ostatniej części Sonaty D-dur KV 284 W. A. Mozarta).