FINAŁ
Ostatnia część cyklu sonatowego utrzymana jest zwykle w tempie szybkim. Wyróżniamy dwa typy finału: finały lekkie o znamionach odprężeniowych — cechuje je stosunkowo proste ujęcie formalne (np. Finale z Sonaty D~dur J. Haydna (Hob. XVI/37), Rondo allegretto z Sonaty B-dur op. 22 L. van Beethovena), finały dynamiczne — służą pogłębieniu wyrazu, często są rozbudowane formalnie; ma tu miejsce spotęgowanie napięć nagromadzonych w poprzednich ustępach (np. Prestissimo z Sonaty f-moll op. 2 nr 1 L. van Beethovena).O typie finału decyduje struktura i charakter tematu głównego tego ustępu. W finałach lekkich tematy mają jasną, przejrzystą budowę (zwykle okresową), a powtarzanie staje się podstawowym środkiem konstrukcji.W finałach drugiego rodzaju wzmożenie dynamiczne osiągnięte jest przez zastosowanie w temacie akordów lub figuracji, lub obu środków razem.
REFREN
W finale wykorzystywane są najrozmaitsze układy formalne: Rondo proste i rondo złożone (-rozdz. „Rondo klasyczne”, s. 69), na które oddziałuje forma sonatowa, zwane wówczas rondem sonatowym. Refren w takim rondzie nabiera cech tematu głównego formy sonatowej. Pierwszy kuplet składa się zwykle z trzech odcinków odpowiadających łącznikowi do tematu II, tematowi II i epilogowi. Czasami część łącznikowa czy epilogująca może być pominięta. Zatem refren pierwszy kuplet odpowiadają ekspozycji formy sonatowej. Po drugim pokazie refrenu pojawia się nowy materiał, tzw. epizod, który zajmuje centralne miejsce w przebiegu formy (stąd nazwa ronda z epizodem w pozycji centralnej). Epizod stanowi szerzej rozwiniętą część, w której często stosowana jest technika przetworzeniowa.
BARDZO OGÓLNE UJĘCIE
Później przebieg ronda jest analogiczny do jego pierwszej fazy, odpowiadającej jakby repryzie. Czasami pojawia się samodzielna część przetworzeniowa. Na końcu ronda sonatowego występuje z reguły koda, w której refren może być poddawany przekształceniom. Niekiedy bywa poprzedzone wstępem. Jest to bardzo ogólne ujęcie i nie jest ono rygorystycznie przestrzegane. Ostatni pokaz refrenu często łączy się już z kodą. Podsumowując charakterystykę ronda sonatowego stwierdzić można, że: z ronda zostaje zachowana powtarzalność refrenu, z formy sonatowej zaś dualizm tematyczny oraz technika przetworzeniowa.Forma sonatowa (np. Sonata F-dur KV 332 W. A. Mozarta) lub skrócona forma sonatowa (np. Sonata E-dur J. Haydna) może wystąpić w finale.Forma wariacyjna pojawia się czasami połączona ze środkami techniki polifonicznej (formę wariacji spotykamy np. w ostatniej części Sonaty D-dur KV 284 W. A. Mozarta).