KWARTET SMYCZKOWY
Większe zainteresowanie kwartetem smyczkowym zaznacza się ok. połowy XVIII w. i łączy się z domowym muzykowaniem. Szczególną rolę w tym zakresie odegrali kompozytorzy szkoły mannheimskiej i klasycy wiedeńscy. Kwartet przeznaczony jest na cztery instrumenty solowe: dwoje skrzypiec, altówkę i wiolonczelę. Wykorzystuje skalę, rejestry, fakturę i możliwości techniczne każdego instrumentu jako środki uzyskania określonego wyrazu. To, że kwartet przeznaczony jest na cztery instrumenty solowe nie powoduje konieczności podkreślania samodzielności wszystkich instrumentów na przestrzeni całej formy. Rola poszczególnych instrumentów zmienia się w trakcie utworu. Raz jeden instrument prowadzi podstawową linię melodyczną, a pozostałe mu akompaniują, spełniają rolę kolorystyczną lub akcentują punkty węzłowe, innym razem schodzi on na dalszy plan.
STOPNIOWE NARASTANIE BRZMIENIA
Ponadto instrumenty w różnych kombinacjach współdziałają w eksponowaniu materiału tematycznego. Niejednokrotnie stosowana jest korespondencja motywiczna operująca krótkimi motywami, zwłaszcza w łącznikach i w przetworzeniu, będąc wyrazem wyszukanej pracy tematycznej. Oczywiście stosowane są także proste zdwojenia unisonowe i oktawowe, częściej jednak mają znaczenie dynamiczne: większe nasycenie brzmienia, uzyskiwanie kontrastów dynamicznych, brzmieniowych. Charakterystyczne bywa stopniowe narastanie brzmienia i zmiana wartości kolorystycznych przez sukcesywne wprowadzanie instrumentów, co spotykamy w niektórych fragmentach utworu. W kwartecie istnieją ponadto możliwości krzyżowania głosów (np. partia wiolonczeli wyżej od partii skrzypiec — cel kolorystyczny).
ZESPÓŁ SPRZYJA
Kompozytorzy chętnie posługują się środkami techniki polifonicznej. Sam zespół temu sprzyja. Na przykład Kwartet B-dur op. 133 L. van Beetho- vena jest fugą dwutematyczną wieloczęściową, zbudowaną na wzór cyklicznej formy ze wstępem. Poszukiwania nowych środków wyrazu na gruncie kwartetu prowadziły nieraz do poszerzania cyklu i powstania cyklów pięcio-, sześcio- (Kwartet cis-moll op. 130 Beethovena) i siedmio- ustępowych (Kwartet B-dur op. 131 Beethovena).Symfonia jest cykliczną formą orkiestrową opartą na układzie sonaty. W XVII w. termin „symfonia” oznaczał instrumentalny wstęp do oper, oratoriów, kantat (niekiedy suit). Szczególne znaczenie w rozwoju tej formy odegrała włoska uwertura operowa zwana „sinfonią” (w odróżnieniu od francuskiej uwertury operowej tego czasu).