Zasób środków w muzyce wokalnej jest dosyć ograniczony, dlatego bar­dzo wcześnie zaczęto posługiwać się instrumentami jako czynnikiem dodatkowym. Instrumenty mogą zdwajać głosy wokalne, 0 stanowić jeden z głosów konstrukcji polifonicznej lub zastępować jeden z głosów wokalnych (np. w motecie), współdziałać z głosami wokalnymi, występować w postaci samodzielnych partii (ritornelów, preludiów, post- ludiów, uwertury).Cała średniowieczna liryka świecka jest muzyką wokalno-instrumentalną, potem ten rodzaj obsady przeszedł też na grunt muzyki religijnej. Tylko w okresie odrodzenia większe znaczenie zyskały utwory a cappella.W muzyce wokalnej oprócz czynnika muzycznego działa słowo, tekst przekazujący treść utworu i będący zarazem oparciem dla struktury mu­zycznej.

Istnieją też utwory beztekstowe, wykonywane przez zamknięte usta (włoskie bocca chiusa), lub oparte w całości albo fragmentarycznie na samych samogłoskach, spółgłoskach i wyodrębnionych wyrazach na­leżących do środków naśladownictwa dźwiękowego lub czysto sonory- stycznych. Do sonorystyki zaliczyć trzeba nadto takie środki, jak: syk, gwizd, śmiech, klaskanie. W muzyce wokalnej wykorzystywane są teksty wierszowane i prozaiczne, z przewagą poezji nad prozą. Proza i poezja wpływają na rozczłonkowanie melodii. Budowa zwrotkowa, jednakowa długość wersów sprzyjają powsta­waniu struktur symetrycznych (np. okresowych), proza powoduje tworzenie struktur niesymetrycznych. Oczywiście znajdujemy odstępstwa od tej zasady.

Problemu zależności pomiędzy muzyką a treścią nie należy traktować mechanicznie. Większość utworów muzyki wokalnej odznacza się współ­zależnością treści i środków muzycznych. Spotkać jednak można takie utwory, w których muzyka jest tylko oprawą artystyczną tekstu. O luźnym związku tekstu z muzyką świadczą liczne kontrafaktury, tzn. przeróbki utworów wokalnych, w których pierwotny tekst, np. religijny, zmieniany był na świecki, i odwrotnie (np. motety w XIII w.), stosowanie nowych obiegowych melodii świeckich do tekstów religijnych (XV w.), podkładanie do łacińskich pieśni religijnych tekstów w językach narodowych (niemie­cki, czeski, polski itp.). Dla rytmiki jako regulatora czasu w utworze muzycznym duże zna­czenie mają systemy językowe i zasady wersyfikacyjne (ilość sylab akcentów w wersie).

Ważne jest, by istniała zgodność akcentów słow­nych z muzycznymi, choć nie zawsze musi to być zasadą. Istotnym czynnikiem porządkującym są też rymy. Rymowany izosylabizm wywie­rał w XVIII i XIX w. wpływ na sposób opracowania pieśni, sprzyjał symetrycznym układom rytmicznym. Natomiast wiersze heterosylabicz- ne nie dopuszczały do powstawania symetrycznej formy muzycznej. Na melodykę wokalną wpływa rytmika. Tę kantylenową, zrównoważoną rytmicznie, o strukturze interwałowej bez gwałtownych zmian, określa się mianem melodyki lirycznej. Melodykę dramatyczną cechują kontrasty, duże skoki interwałowe i częste zmiany rytmiczne. Melodyka figuracyjna, o jed­norodnym rytmie ósemkowym lub szesnastkowym, jest środkiem szcze­gólnie często stosowanym w muzyce baroku.