INSTRUMENTY W MUZYCE WOKALNEJ
Zasób środków w muzyce wokalnej jest dosyć ograniczony, dlatego bardzo wcześnie zaczęto posługiwać się instrumentami jako czynnikiem dodatkowym. Instrumenty mogą zdwajać głosy wokalne, 0 stanowić jeden z głosów konstrukcji polifonicznej lub zastępować jeden z głosów wokalnych (np. w motecie), współdziałać z głosami wokalnymi, występować w postaci samodzielnych partii (ritornelów, preludiów, post- ludiów, uwertury).Cała średniowieczna liryka świecka jest muzyką wokalno-instrumentalną, potem ten rodzaj obsady przeszedł też na grunt muzyki religijnej. Tylko w okresie odrodzenia większe znaczenie zyskały utwory a cappella.W muzyce wokalnej oprócz czynnika muzycznego działa słowo, tekst przekazujący treść utworu i będący zarazem oparciem dla struktury muzycznej.
SŁOWO A MUZYKA
Istnieją też utwory beztekstowe, wykonywane przez zamknięte usta (włoskie bocca chiusa), lub oparte w całości albo fragmentarycznie na samych samogłoskach, spółgłoskach i wyodrębnionych wyrazach należących do środków naśladownictwa dźwiękowego lub czysto sonory- stycznych. Do sonorystyki zaliczyć trzeba nadto takie środki, jak: syk, gwizd, śmiech, klaskanie. W muzyce wokalnej wykorzystywane są teksty wierszowane i prozaiczne, z przewagą poezji nad prozą. Proza i poezja wpływają na rozczłonkowanie melodii. Budowa zwrotkowa, jednakowa długość wersów sprzyjają powstawaniu struktur symetrycznych (np. okresowych), proza powoduje tworzenie struktur niesymetrycznych. Oczywiście znajdujemy odstępstwa od tej zasady.
PROBLEM ZALEŻNOŚCI
Problemu zależności pomiędzy muzyką a treścią nie należy traktować mechanicznie. Większość utworów muzyki wokalnej odznacza się współzależnością treści i środków muzycznych. Spotkać jednak można takie utwory, w których muzyka jest tylko oprawą artystyczną tekstu. O luźnym związku tekstu z muzyką świadczą liczne kontrafaktury, tzn. przeróbki utworów wokalnych, w których pierwotny tekst, np. religijny, zmieniany był na świecki, i odwrotnie (np. motety w XIII w.), stosowanie nowych obiegowych melodii świeckich do tekstów religijnych (XV w.), podkładanie do łacińskich pieśni religijnych tekstów w językach narodowych (niemiecki, czeski, polski itp.). Dla rytmiki jako regulatora czasu w utworze muzycznym duże znaczenie mają systemy językowe i zasady wersyfikacyjne (ilość sylab akcentów w wersie).
ZGODNOŚĆ AKCENTÓW
Ważne jest, by istniała zgodność akcentów słownych z muzycznymi, choć nie zawsze musi to być zasadą. Istotnym czynnikiem porządkującym są też rymy. Rymowany izosylabizm wywierał w XVIII i XIX w. wpływ na sposób opracowania pieśni, sprzyjał symetrycznym układom rytmicznym. Natomiast wiersze heterosylabicz- ne nie dopuszczały do powstawania symetrycznej formy muzycznej. Na melodykę wokalną wpływa rytmika. Tę kantylenową, zrównoważoną rytmicznie, o strukturze interwałowej bez gwałtownych zmian, określa się mianem melodyki lirycznej. Melodykę dramatyczną cechują kontrasty, duże skoki interwałowe i częste zmiany rytmiczne. Melodyka figuracyjna, o jednorodnym rytmie ósemkowym lub szesnastkowym, jest środkiem szczególnie często stosowanym w muzyce baroku.