WYMIENIONE TREŚCI
Wymienione treści światopoglądowe są wzajemnie powiązane, stanowią całośc, w której obrębie tworzyły się programy artystyczne i społeczne kultury alternatywnej. Jedne grupy koncentrowały czynności codzienne wokół kreacji artystycznej, inne uprawiały ziemię poszukując bezpośredniego kontaktu z naturą, inne jeszcze probowały odkrywać nowe wymiary rzeczywistości w medytacji lub za pomocą narkotyków. Mimo tych różnic stylów życia ich cechą charakterystyczną było to, że nie wykraczały ani w swych działaniach praktycznych, ani przekazach werbalnych poza krąg przekonań i wartości zarysowanych powyżej. Przedstawiam tu przede wszystkim te elementy kultury alternatywnej i te rodzaje grup alternatywnych, które wywarły istotny wpływ na poglądy twórców młodego teatru.
TWÓRCA- SPOŁECZEŃSTWO
Relacje twórca—społeczeństwo zapośredniczone przez kulturę analizuje się zwykle biorąc za punkt wyjścia „powinności” twórcy wobec społeczeństwa, narodu, ludzkości, jego „dziejową misję” rozumianą tak lub inaczej, zależnie od sytuacji historycznej i politycznej. Albo przeciwnie — badając warunki zewnętrzne twórczości, ustalając, co społeczeństwo „powinno zapewnić twórcom, aby mogli rozwijać się najpełniej. W rozważaniach takich zawarte jest rozumienie twórczości jako aktywności wyjątkowej, zarezerwowanej dla ludzi wybitnych, obdarzonych specjalnymi zdolnościami — artystów, uczonych, wynalazców. Jest to sposób traktowania twórczości występujący najczęściej, zarówno w badaniach nad kulturą, jak i w myśleniu potocznym.
INNA ROLA TWÓRCÓW
Zupełnie inną rolę twórcom w życiu społeczeństwa, a twórczości w życiu pojedynczych ludzi, wyznaczają koncepcje i próby realizacji kultury alternatywnej. Kultura ta dostarcza wielu przykładów realizacji życia twórczego. Przeciwstawia się podporządkowaniu jednostki zarówno rygorom narzucanym przez akceptację zasady produktywności, efektywności, jak i złudnym urokom wartości konsumpcyjnych. Koncepcje te, upowszechniane przez ruchy młodzieżowe lat sześćdziesiątych, nie są przecież niczym nowym, powracają ciągle w różnych sformułowaniach w filozofii człowieka, w myśli społecznej XIX i XX wieku, uzyskują pełny kształt w filozofii Marksa i jego kontynuatorów. Jednak pojęcie „życia twórczego” i „twórczości wewnątrz kultury alternatywnej ma nieco inne, szersze znaczenie.
KONTRKULTURA
Kontrkultura, kwestionując wartości i wzory regulujące wszystkie dziedziny ludzkiej aktywności, otworzyła możliwość zmiany również w tych sferach życia, w których zastany porządek wydawał się niezachwiany i oczywisty. Skoro zakłada się, że wszystko, co nas otacza, może być inne, a także to, iż rzeczywistość nie podlega żadnym z zewnątrz narzuconym konieczno- ściom, jest tworzywem, które można przekształcać wedle swych potrzeb i wyobraźni — pole twórczości ogromnie się rozszerza. Objęta nim zostaje cała codzienność, która dotychczas — w znacznej mierze — podlegała rutynie, utrwalonym, bezrefleksyjnie powtarzanym schematom zachowań. Zmianę świata należy zaczynać od zmiany samego siebie. Lecz zmieniać siebie i swe otoczenie, swoją codzienność, to nie znaczy dopasowywać je do z góry przyjętego wzoru, modelu czy też przekształcać wedle całościowej wizji ładu społecznego, którego elementem jest to przekształcenie jednostkowe.
RÓŻNICA FORM
Przekształcanie takie nie różniłoby się w istocie od różnych form samodoskonalenia czy pracy nad sobą proponowanych przez autorytarne kierunki wychowania czy też od działalności społecznej i politycznej mającej długą i bogatą tradycję. Zmieniać to znaczy tworzyć, a więc zakładać nieprzewidywalność efektów owej zmiany, akt działania wyprzedza tu ogólne założenia, którym działanie ma być podporządkowane.Zmiana utożsamia się z twórczością i przez to samo nie może być zmianą zakończoną w momencie osiągnięcia jakiegoś wyobrażonego ostatecznego celu. Społeczeństwo alternatywne zakłada nieskończoną możliwość form samorealizacji, konstrukcji świata, który jest w zasięgu, który określa ramy, w jakich przebiega nasza codzienna egzystencja. „Nic się nie zmienia w gruncie rzeczy, gdy nie zmienia się nasza codzienność. Alternatywne społeczeństwo to życie inaczej już teraz. Nie należy poświęcać życia wymarzonej zmianie społecznej, lecz realizować ją samym sobą, zobaczyć, jakie możliwości zawiera to, co nas otacza” — pisze Keith Paton, przedstawiciel jednej z grup alternatywnych w Birmingham.